Kleuter heeft vragen over de dood

[Al dansende]

Beste forumleden,

Mijn dochter moet naar bed.... maar blijft maar wakker...

" Ik kan geen goede droom vinden mama"
....
Gesprek om uit te vinden wat er in haar hoofd spookt, want ze heeft nog niet gedroomd, wel met haar ogen dicht over iets liggen denken.

" Ik droomde dat iedereen dood was."


Ik stel haar gerust dat we er allemaal nog zijn. Echter zo gemakkelijk kom ik er niet vanaf.
- "want iedereen gaat wel dood"
( Ja maar dat duurt nog heel lang, we moeten eerst heel oud worden)
- " wat nou als we allemaal heel erg ziek worden"
(Dan gaan we naar de dokter, die geeft ons pillen en een heel vies drankje en dan worden we weer beter.)
"...."

Ze is gaan slapen , maar hoorde de radertjes in haar hoofd nog gaan, dus deze en meer vragen komen nog terug.

Ze beseft zich dat de dood permanent is waarschijnlijk omdat al die historische figuren waar ze geïnteresseerd in is er niet meer zijn.

Hoe kan ik hier nou (emotionele-) leeftijdsadequaat mee omgaan?
En toch (zo veel mogelijk) eerlijk antwoord geven?

Groetjes,
Al Dansende

[Aubergine]

Hier ook zo'n dochter (gehad).
Vragen vragen vragen. Wat bij ons helpt is om te vragen wat weet je er al over?
Samen uitzoeken, wat is dood, hoe zou het voelen om dood te gaan,wat gebeurd er als je dood bent,wat is begraven, wat is cremeren, ken je mensen die dood zijn gegaan, ik ben niet dood, jij bent niet dood, en ook de oude buurman leeft nog.
Soms gaan jonge kindjes dood als ze ziek zijn, maar jij bent niet ziek.
Je kan een auto ongeluk krijgen mamma, ja maar niet alle mensen die een auto ongeluk krijgen gaan dood.
Wij zijn altijd eerlijk en open gebleven hierover. Inmiddels is ze 6 en heeft ze mijn oma en opa begraven. Hier is ze bij betrokken geweest en ik heb niet het gevoel dat haar dat angstiger maakt oid.

En als het onderwerp dood over was, ging ze over op het volgende, vragen komen bij mijn dochter altijd als ze in bed ligt. We sluiten af met een vragen rondje, en dan mag ze gaan lezen, na 20 minuten gaan we terug naar boven, sluiten we nogmaals af en zeggen we dat ze nu echt moet gaan slapen. Dat lijkt enigzins te helpen. Haar letterlijk stil zetten in haar gedachtes, anders is ze uren later nog bezig.

[merriedroom]

Dochter stelde ook dit soort vragen. Eerst schrok ik ook wel, maar ik ging na hoe zij er zelf in stond. Bleek dat zij er behoorlijk feitelijk in zat. Op die manier konden we zakelijk de feiten langs dat baby’s ook wel dood kunnen gaan en je na een verkeersongeluk dood kunt zijn. Ik probeerde mijn schrik niet te laten merken, omdat zij het voor zichzelf ook niet zo ervaarde. Zeker vlak voor het slapen kunnen de vragen komen. Dan spraken we af dat ze nog een x-aantal vragen mocht stellen en dan was het erna klaar. Dat hielp goed. We wisten allebei wat we van elkaar konden verwachten.

[Marthe]

Ik zou op haar niveau zo eerlijk mogelijk zijn.
Mijn kinderen hadden al vroeg de ervaring dat er een baby overleed.
Voor hun was dat niet eng. Het was de realiteit, ze beleefden alles mee.
Zolang jij als ouder het niet als eng onderwerp behandelt is het dat voor kinderen meestal ook niet.
Er zijn ook prachtige boekjes over dit onderwerp die je met haar zou kunnen bekijken.

[Baloo]

Eens met de vorige reacties. Het lijkt erop alsof ze vooral is geinteresseerd in hoe het precies zit, en nog niet erg overstuur raakt, toch? Er zijn ook boekjes over de dood voor kleuters. Zoals eentje van Kikker, waar er een vogel dood gaat.

Die van ons konden zichzelf helemaal overstuur praten en vragen op dit soort onderwerpen, zo vlak voor het slapen gaan.
Wat mij daarbij erg geholpen heeft (en nog steeds eigenlijk wel) is om je antwoord heel dichtbij de vraag te houden, er niet meer van te maken dan wat wordt gevraagd. Hoe meer je in je antwoord probeert uit te leggen, hoe meer (en hoe grotere) vragen er komen. Het lastige met dit soort vragen is, dat het vragen zijn die ons zelf ook vaak bezig houden en waarop we het antwoord misschien zelf ook niet helemaal kennen. De kans is groot dat je veel van je eigen overwegingen meeneemt in het antwoord, of dat ze aanvoelen dat er veel meer (ook veel emotie) achter je antwoord zit. Dat nodigt uit tot doorvragen. Dat is helemaal niet erg, maar meer iets voor de dag. Savonds voor het slapengaan probeer ik heel sec antwoord te geven, overdag geef ik veel meer ruimte om te filosoferen en ook te bespreken wat voor mezelf ook nog niet duidelijk of lastig is. Anders zijn we namelijk zo 3 uur verder; en hoe vermoeider hoe dichter bij paniek of overstuur of tranen. Bv: "ik droomde dat iedereen dood was" Ik: goh, dat lijkt me heel naar, kom ik geef je een lekkere knuffel.

Als ik merk dat er terugkerende onderwerpen zijn die op deze manier savonds steeds emotioneler worden en waarbij het steeds lastiger wordt om te gaan slapen, dan stuur ik zelfs nog meer er van weg. Stel dat jouw onderstaande voorbeeld zo'n onderwerp zou zijn, zou ik proberen: "ik droomde dat iedereen dood was" Ik: "dat is heel apart. Droomde je ook weleens dat iedereen tegelijk jarig is?" Bij ons is dat onderwerp "wat als ons huis in brand vliegt". Daar kun je echt zo 3 uur verder mee zijn als je daar te actief op ingaat

Uiteraard is het niet de bedoeling om helemaal geen antwoord te geven of het gesprek altijd maar af te kappen. Met een ouder kind (onze zijn 10 en 11) probeer ik ook uit te leggen dat zo'n groot onderwerp beter iets is voor als we allebei goed uitgerust zijn, en dat we er direct de volgende dag over zullen praten. Dat doe ik dan ook wel uiteraard.

[Dee85]

Ik ben het ook eens met de bovenstaande reacties.
Ik ben zelf ook zo eerlijk mogelijk over dit onderwerp, pas het wat aan aan de leeftijd. Mijn kinderen hebben al de nodige sterfgevallen in de omgeving meegemaakt. Van oude mensen, maar ook van jonge mensen en zelfs van een kind van hun eigen leeftijd (op meer afstand). En van huisdieren, wat voor hen ook een behoorlijke impact had. We praten met hen over hun verdriet en en betrekken hen bij het afscheid nemen. Ook de vragen van hoe ga je dood, wat gebeurt er daarna, hebben we altijd zo eerlijk mogelijk beantwoord.

[Al dansende]

Dank jullie voor alle advies.

Het onderwerp is gelukkig weg gebleven, ik hou jullie ideeën in het hoofd voor als het weer terug komt.

Helaas is het niet alleen het proberen te begrijpen van wat dood is, maar zeker ook de vraag of ze opeens alleen kan zijn, zonder mama en papa en we dan niet terug komen.

De situatie met corona helpt hier niet bij. We schermen haar wel af van de berichtgeving, maar ze weet dat veel mensen erg ziek zijn, we moeten toch uitleggen waarom er van alles niet kan op het moment.

Groetjes
Al Dansende

[Aubergine]

Waarom scherm je haar af van de berichtgeving? Heeft ze niet last van dat ze weet dat er iets gebeurd, maar niet precies snapt dan?
Geen idee he, ik ken je dochter natuurlijk niet. Maar heeft ze geen behoefte aan eerlijkheid?
Sommige mensen worden heel ziek, andere voelen niks dat idee?

[Al dansende]

Beste Aubergine,

Ik scherm haar af van het nieuws, omdat het eerste nieuws voor kinderen , het Jeugdjournaal, bedoelt is voor kinderen van 9 tot 12 en niet voor kinderen van 4.

Bij andere programma 's voor die leeftijdsgroep, weet ik door het soort programma en de beschrijving van de aflevering op uitzending gemist, wat het onderwerp is en kan ik inschatten of dat op dit moment geschikt is voor mijn dochter.

Ik scherm haar specifiek van corona berichtgeving af, omdat ik van mening ben dat de hijgerige berichtgeving over het aantal nieuwe besmettingen per dag en hoeveel IC plaatsen er op dit moment precies bezet zijn, en wat voor rampspoed er nog aan zou kunnen komen voor niemand goed is.

De algemene situatie, kennis over de ziekte en de huidige maatregelen, zoek ik zelf op, dan kan ik specifiek gericht zoeken naar antwoorden op mijn vragen en naar diversiteit in de gekleurdheid van de berichtgeving. (Zowel binnenlands als buitenlands )

Mijn dochter weet dat sommige mensen nog zieker worden, dan wij waren, en naar het ziekenhuis moeten. Dat de ziekenhuizen bijna vol liggen. En dat we met zijn allen moeten zorgen dat er niet te veel mensen tegelijk ziek zijn en dat er daarom van alles dicht is en niet mag.
Deze situatie is niet noemenswaardig veranderd, dus het is niet nodig dit verhaal steeds te herhalen.

Groetjes
Al Dansende

[JannekeT]

Onze peuter vraagt al hele tijd vanalles over de dood.
Hier gaan we er heel open mee om en geven hem antwoorden op zijn vragen.
Maar hij ligt er ook niet wakker van; heeft ook alles over ziektes geleerd (bacteriën, virussen, witte bloedcellen macrofagen... gewoon wat feitenkennis omdat meneer het interessant vond). Wij hebben vd hb specialist het advies gekregen vooral antwoorden te geven op vragen. Z’n ontwikkeling blijven voeden. Wij leren hem ook dat er niks engs is aan de dood; dit hoort nu eenmaal bij het leven. Maar als je kind er bang voor is en er Slecht door slaapt zou ik hem/haar er ook vanaf houden denk ik.. maar hier ligt hij eerder wakker doordat hij met vragen zit dan doordat hij daadwerkelijk bang is voor de dood...

Oma voor het alleen niet leuk toen hij vrolijk kwam vertellen dat het de bedoeling was dat oudere mensen eerder dood zouden gaan dan jongeren.. en dat zij dus als eerste aan de beurt is

[loekie]

Toen onze oudste 3 jaar was ging hij steeds op de grond liggen en zei iets over doodgaan. Hij was ook heel onrustig. Wij hadden geen idee waar het vandaan kwam en wat hij ermee bedoelde. Een paar dagen later bleek dat de oma van een kind op het kinderdagverblijf was overleden en dat hij dat (zonder dat iemand het in de gaten had) had opgevangen. Toen hebben we er met hem over gesproken en kwam zijn angst boven tafel dat wij ook dood zouden gaan. We hebben toen zo goed mogelijk uitgelegd hoe het in elkaar zit. Daarna nam zijn opvallende gedrag meteen af. Ik heb nooit dingen gezegd die je niet kunt beloven (mensen gaan pas dood als ze ziek of oud zijn), maar wel uitgelegd hoe het meestal gaat.

[Halve mandarijn]

Mijn zoontje stelt ook regelmatig vragen die te maken hebben met de dood. Ik probeer het altijd een beetje in de neutraal stand te beantwoorden. Wanneer hij bijvoorbeeld aangeeft dat het niet eerlijk is wanneer een ambulance met een gewonde mevrouw erin een boete krijgt omdat ze hard naar het ziekenhuis toe rijden, maar het ook niet eerlijk zou zijn als ze geen boete krijgen, want ze rijden tenslotte te hard en dat mag niet. Dan kan ik prima uitleg geven over de afspraken die gemaakt zijn met de politie over sirenes en zwaailichten.
Maar vanochtend vroeg hij onderweg naar school wie ik zou redden als wij een ongeluk zouden krijgen, hem of zijn zusje. Uiteraard kon ik niet kiezen, ik zou ze allebei willen redden. Hij was het helaas niet met mij eens. Het zou eerlijker als ik zijn zusje zou redden omdat ze jonger is en de kans groter was dat ze langer zou leven dan hij. Als ik me dan inbeeld wat er in zo'n koppie rond moet gaan voordat hij de vraag stelt.
Dan wordt ik toch echt even een heel zacht ei.

[MamPap]

Dat onderwerp hebben we met ons 5 jarige zoon ook gehad.
Ik heb hem verteld, hoe ik de " dood " zie.

Op een gegeven moment wordt je lichaam zo oud, dat die niet meer verder kan.
Je lichaam houdt er dan mee op, maar jijzelf, dus jouw geest, blijft voortbestaan en gaat op zoek naar een
nieuw avontuur. Daar kon hij wel mee leven. Maar ik moest hem wel beloven, dat ik in de buurt bleef als ik
met mijn nieuw avontuur bezig ben. Ik heb hem nog even verteld, dat ook al kan hij me niet zien of horen,
dat ik er altijd voor hem ben. Toen begonnen we over spoken en dat spoken niet altijd slecht waren,
immers ik werd eigenlijk ook een spook na mijn dood.

Het is maar net waar jezelf in gelooft, zeg ik altijd maar.