Beschermende factoren

[loekie]

Hanneke, dat onderwerp interesseert mij ook.
Alle ervaringsverhalen (op dit forum en op mijn werk) brengen mij tot het volgende rijtje beschermende factoren (in willekeurige volgorde) die mogelijk een rol spelen:

• relativeringsvermogen (eerst bij ouders, daarna bij kind)

• verwachtingen van ouders op basis van hun eigen ervaringen (ouders die zelf als kind problemen hebben ervaren door hun begaafdheid lijken het soms moeilijker te hebben om hun kind door het onderwijs te loodsen)

• een omgeving die in staat is dingen te doen/zoeken die passen bij kind en zich niet gek laat maken door hetgeen anderen daarvan zeggen (voorbeelden: niet letten op leeftijdsaanduidingen (bij speelgoed, maar ook bij start muziekles), wel elke dag na schooltijd naar club/vereniging/muziekles/vriendjes ook als 'iedereen' zegt dat dat niet goed is voor een kind van 7)

• goede grote motoriek (waardoor kind sneller door oudere kinderen wordt geaccepteerd bij buiten spelen en in pauzes)

• executieve functies kind (in aanleg of ontwikkeld door er al op jonge leeftijd van gebruik te moeten maken door psssend aanbod)

• ontwikkelingsgelijken waardoor een kind al vroeg positieve ervaringen opdoet als het probeert contact te maken op zijn niveau

• vroeg belangstelling voor schoolse zaken zoals lezen en rekenen waardoor de voorsprong op school vroeg opvalt

• uitdagingen buiten school die een kind ervaringen bieden met oefenen, fouten maken, doorzetten, verliezen etc.

[Hanneke]

Mooi lijstje Loekie. Ik denk dat deze dingen zeker een rol spelen.

Ik heb er zelf ook gedachten over, maar lastig om op te schrijven. Op een forum, met geschreven taal, komen dingen soms toch verkeerd over.

[Bissi]

Mooi rijtje Loekie!
Bedoel je met relativeringsvermogen ook dat je vroeg ontwikkelde vaardigheden beschouwt als iets normaalste (passend bij het kind) en niet als iets heel bijzonders, waardoor het kind minder vatbaar kan zijn voor faalangst?

Als toevoeging denk ik zelf ook: aandacht en psycho-educatie voor zijnskenmerken zoals sensitiviteit, morele ontwikkeling e.d.

[loekie]

Ik bedoel met relativeringsvermogen verschillende dingen. Ten eerste inderdaad dat verschillen normaal zijn en dat alle kinderen (en hun ouders) op één of andere manier (of op meer manieren) ervaren dat ze anders zijn (bijvoorbeeld omdat ze minder goed zien of horen, concentratieproblemen hebben, allergisch zijn, minder gezond zijn, een lager IQ hebben, dyslectisch zijn, weinig financiële mogelijkheden hebben, gediscrimineerd worden, niet met 2 ouders opgroeien enz.). Ten tweede dat ouders (en later het kind) er geen drama van maken als dingen (nog) niet goed gaan, als andere volwassenen of kinderen onhandige dingen zeggen en de leerstof op school niet helemaal goed is afgestemd. Hiermee bedoel ik natuurlijk niet dat je als ouders niet voor je kind op zou moeten komen om ervoor te zorgen dat de leerstof wel beter op het kind wordt afgestemd.

[Bissi]

Ja, mooi hoe je het omschrijft. Als ouder herken ik het gevoel van ongerustheid op het moment dat het niet goed gaat: gaat het allemaal goedkomen? En het vertrouwen dat je leert ontwikkelen uiteindelijk, dat het gaat zoals het gaat en dat dat eigenlijk in ieder leven zo is, dat dingen anders gaan dan je had verwacht.
Ik vond het op het vorige forum fijn om over al die ervaringen te lezen en te merken: er is altijd hoop op een betere toekomst, een veerkracht die veel vermag.

[Hanneke]

Fijne postst dames!
Ik denk.nog even verder.

[boom]

Ja mooi om hierover na te denken. Mijn man en ik hebben regelmatig hardop nagedacht over wat we anders hadden kunnen doen. Mijn man zei dat hij op zijn gevoel af zou zijn gegaan dat er iets niet klopte aan die eerste iq-test. Die strooide zand in onze ogen en zorgde ervoor dat we allebei niet meer op ons onderbuikgevoel durfden te vertrouwen dat onze zoon meer uitdaging nodig had in de lesstof. Het op de basisschool in groep 3, 4 en 5 onder zijn niveau werken heeft gezorgd voor niet leren leren, onderpresteren vanaf groep 6, frustratie, faalangst en uiteindelijk uitval op de middelbare school.

Loekie, als ik jouw lijstje erbij pak dan concludeer ik (n=1) dat andere factoren een rol moeten spelen, óf dat alles valt of staat met executieve functies. Die ontbreken namelijk bij zoon. Aan alle andere “beschermende factoren” die jij noemt, werd naar mijn idee ruimschoots voldaan.
Als ik me goed herinner hadden jouw zoons dezelfde hobby als mijn zoon, waardoor ze zich altijd aan oudere kinderen hebben kunnen optrekken, hebben leren omgaan met tegenslagen en veel uitdaging hadden naast school. Voor mijn zoon was dat niet genoeg. En ik vraag me oprecht af: waarom dan niet?

My “three cents”:
- gebrek aan zitvlees c.q. zeer korte concentratieboog voor schoolse (oninteressante) zaken;
- zeer (prikkel)gevoelig waardoor alles dubbel zo hard binnenkomt;
- het onvermogen om gedachten en gevoelens te kunnen verwoorden, waardoor het gissen wordt naar de oorzaak van de psychosomatische klachten.

[Vlinder42]

Mijn kinderen zijn nog niet zo oud, maar wat ik bij hen wel gezien heb, is dat als ze zich tussen de andere kinderen in de klas voldoende veilig voelen, dat dat helpt. Dat er een basissfeer is dat ze misschien anders zijn, maar erbij horen. Wij hebben niet per se altijd zo heel goede ervaringen met peers. Sommige daarvan zijn heel betweterig en competitief en dat geeft ook geen veiligheid. Maar het is ook meer dan veiligheid alleen, het is ook iets van ‘wat fijn dat jij er bent’, dat ze er mogen zijn.

Wat bij ons ook veel uit heeft gemaakt, is als de leerkracht het kind en ons als ouders serieus neemt. Gebrek aan kennis kan er zijn, maar dat is nog wel overkomelijk al naar gelang hoe de leerkracht daarmee omgaat. Sommigen luisteren naar het kind en de ouders en zoeken dan dingen uit, terwijl anderen bij voorbaat alles gezeur vinden of heel passief zijn. Een negatieve of passieve houding van de docent had helaas veel effect op onze kinderen. Als er geen mogelijkheid was om invloed uit te oefenen op hun situatie werden ze heel ongelukkig. De oudste heeft in 8 jaar basisschool 2 positieve docenten (3 jaar) gehad, de jongste in 6 jaar 3. Het effect daarvan op hun welbevinden en prestaties op school was heel groot in positieve zin. Dan zagen we in elk geval de veerkracht weer terug bij onze kinderen, dat ze dan wel weer de moed en motivatie terugvonden.

Mijn ervaring is dat je als ouders er nauwelijks tegenop kan als het op school niet goed loopt. Ze zitten er 5 dagen per week. Verplicht. Dat is in 2 dagen en wat uurtjes niet allemaal weer recht te breien. Als je kind in een negatieve spiraal komt is het heel moeilijk om daar iets aan te doen. Die machteloosheid is heel naar om mee te maken. Voor het kind en voor de ouders.

[merriedroom]

Dit verdient eigenlijk z’n eigen topic. Wat goed wat hier gedeeld wordt. Hanneke, ik heb ook exact deze vraag en wat een mooie lijstje, loekie!

[Vlinder42]

Topic over welke factoren bijdragen aan vastlopen cq welzijn van hb-kinderen.

Afgesplitst van dit topic
viewtopic.php?f=14&t=405

[merriedroom]

Als ik loekies sterke observaties en booms aanvulling plaats in het model van Heller:

Persoonlijkheidskenmerken
* relativeringsvermogen
* sterke executieve vaardigheden om aangepast werk te kunnen doen
* motivatie

Persoonskenmerken
* goede grove motoriek voor acceptatie door oudere kinderen
* belangstelling voor lezen, rekenen en schrijven waardoor de voorsprong opvalt op school
* gedachten en behoeften goed kunnen verwoorden
* kunnen filteren van en kunnen afsluiten voor prikkels

Omgeving
* Ouders
** relativeringsvermogen
** verwachtingen van school
** eigen ervaringen met hb
* Algemeen
** Aansluiten op het kind i.p.v. op de leeftijd van het kind of de norm
** Uitdagingen die ervaring bieden met oefenen, fouten maken, doorzetten, verliezen etc.
* Gelijken
** Positieve ervaringen in contact maken

De persoonskenmerken zit in het competentie/aanleg-deel waar ook intelligentie zit. Dat gecombineerd met de omgeving en de persoonlijkheidskenmerken levert in de goede samenhang talentvol gedrag, excellente resultaten op of hoe hoe je het nog meer wil noemen. En meneer Gagné kon het niet beter verwoorden dan door op al deze plekken “toeval” toe te voegen.

Mijn kinderen hebben niet alles, maar ik zie bij beiden verschillende van deze genoemde punten waardoor ik zie dat ze gereedschap hebben om er te komen. Dochter is ijzersterk in relativeren en zoon heeft heel veel interesse in de schoolse vakken en is al vrij zelfstandig.

En thuis heeft een niet te onderschatten grote invloed. De basis van vertrouwen en veiligheid begint en eindigt daar (zie ook ervaringen van manlief die een traumatische schoolcarrière heeft gehad en toch aardig terechtgekomen is). En hoe er over school gesproken wordt, wat de boodschap is aan de kinderen, hoe er gekeken wordt naar school. Het was daarom dat dochter tegen een hulpverlener zei: “ik zou het makkelijke werk allemaal willen schrappen, maar ik weet ook dat dat lastig is voor school, maar ze doen hun best.” En ja, dan moet school zich natuurlijk ook wel hebben ingezet.


Dank, Vlinder

[Vlinder42]

Dat van die motoriek is in mijn ervaring niet zo belangrijk. Het kan wsch wel helpen, maar het is niet per se nodig.

Ik zeg niet dat thuis niet van waarde is. Maar als je thuis veiligheid, liefde, begrip etc allemaal hebt en je hebt een school of een juf die niks ziet of wil, dan gaat het alsnog niet goed. Ik bedoel daarmee de ouders en het kind zelf niet uit te poetsen, maar ik heb zelf niet het gevoel dat wij zelf veel dingen anders deden bij de leerkrachten waar het niet mee liep en die waar het wel mee liep. Voor ons gelukkig zijn onze kinderen tot nu toe niet dusdanig vastgelopen dat ze thuis kwamen te zitten.

Mijn lijstje is daarom nogal kort met de aantekening dat dit dus door alle betrokkenen moet worden gegeven:

1. Veiligheid en acceptatie
2. Autonomie, openheid, de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de eigen situatie

[Tapijt]

Ik vind het ook heel interessant. Dankjewel Loekie, en ook mods voor een eigen topic.

[Hanneke]

Hier ook wisselende ervaring met peers. Herkenbaar Vlinder.

Geaccepteerd worden en je veilig voelen is van levensbelang voor ieder mens. Hier gaf school niet perse altijd passend aanbod, maar het mogen zijn wie je bent speelde daar een grote rol.

Ook het " weten" wat je kind nodig heeft en daar blind voor gaan herken ik.
Ook hier soms slinkse wegen bewandeld , wat zoonmoeder ook aangeeft, om " mijn zin" te krijgen.

[merriedroom]

Het zijn elementen die zeker wel helpen maar niet essentieel zijn. Zelf bij complete onveiligheid en totale verlatenheid kunnen er nog grote talenten voortkomen. Zie bijvoorbeeld diverse Holocaustoverlevers. Andersom had iemand geen enkel probleem, goede vrienden, aansluiting, talent, veilig thuis en ondersteuning op school en stapte toch uit het leven als oudere tiener. Niemand zag dat aankomen. ‘Chance’ van Robert Gagné is soms meer dan waar.

Mijn zoontje wil helemaal geen autonomie, maar meer gesloten opdrachten die passend zijn bij zijn niveau. Uit onderzoek naar passend onderwijs voor hoogbegaafden kwam juist ‘te veel vrijheid’ als vaak voorkomende klacht voor. Ze willen veel meer sturing en houvast. Autonomie is maar voor een deel van hen essentieel, maar zeker niet voor alle hb’ers, integendeel.

[boom]

Top gedaan Vlinder42, een eigen topic!

Ik herschrijf even “my three cents” omdat het over beschermende factoren gaat. Dochter had het ook lastig op de basisschool en is toen gewisseld. Dat had voornamelijk met de aansluiting te maken. Ze kon haarfijn verwoorden dat de onderlinge verhoudingen in de klas zo scheef waren, dat ze zichzelf er liever buiten plaatste. Na de schoolwissel ging het stukken beter en vanaf halverwege de middelbare school had ze echt haar groepje gevonden en ging ze ook opeens als een speer met haar resultaten. Ze beschikt ook over uitstekende executieve functies, wat inderdaad enorm helpend is.

“My three cents” beschermende factoren, rewritten:
- een fijne, veilige omgeving waarin je je eigen leerlijn mag volgen
- rust, aandacht, doorzettingsvermogen en concentratie kunnen opbrengen voor minder interessante schoolvakken
- goed kunnen verwoorden wat er in je koppie omgaat

[Hanneke]

Het zijn elementen die zeker wel helpen maar niet essentieel zijn. Zelf bij complete onveiligheid en totale verlatenheid kunnen er nog grote talenten voortkomen. Zie bijvoorbeeld diverse Holocaustoverlevers. Andersom had iemand geen enkel probleem, goede vrienden, aansluiting, talent, veilig thuis en ondersteuning op school en stapte toch uit het leven als oudere tiener. Niemand zag dat aankomen. ‘Chance’ van Robert Gagné is soms meer dan waar.

Mijn zoontje wil helemaal geen autonomie, maar meer gesloten opdrachten die passend zijn bij zijn niveau. Uit onderzoek naar passend onderwijs voor hoogbegaafden kwam juist ‘te veel vrijheid’ als vaak voorkomende klacht voor. Ze willen veel meer sturing en houvast. Autonomie is maar voor een deel van hen essentieel, maar zeker niet voor alle hb’ers, integendeel.

Ik merk in ons gezin ook een enorm verschil in bijvoorbeeld weerbaarheid.

Mijn man ( niet hb) heeft veel doorzettingsvermogen op schools gebied. Hierdoor met hard werken zonder problemen vwo en diergeneeskunde gedaan. Ook in werk een enorme doorzetter. Secuur en plichtsgetrouw.
Op sociaal en emotioneel gebied juist minder stabiel. Erg gevoelig, en vooral snel leeuwen en beren zien. Vlug het gevoel dat alles en iedereen er op uit is om hem tegen te werken ( uiteraard overdrijf ik nu).

Bij mezelf is dat andersom. Ik haal uit alles wel iets positiefs, ben geen doorzetter als het om schoolse vaardigheden gaat, maar ben wel heel weerbaar en flexibel. Dat helpt heel erg in het dagelijks leven.
Ik denk altijd dat het wel goed komt, en vind eigenlijk weinig belangrijk genoeg om over te stressen .

[boom]

Goed punt, merriedroom en Hanneke. Kunnen omgaan met tegenslagen is zeer zeker ook een “dingetje”. Een heel belangrijke, denk ik. Mensen kunnen inderdaad heel anders uit nare situaties komen. Maar… wat maakt dat je goed of slecht omgaat met tegenslagen? Dat is toch eigenlijk ook waar dit topic over gaat. Naar mijn idee is dat toch meer nature dan nurture. De hele gevoelige mensen (noem ze voor mijn part hoogsensitief), hebben die daar meer moeite mee?

[loekie]

Wat bij ons ook veel uit heeft gemaakt, is als de leerkracht het kind en ons als ouders serieus neemt.

Zeker, dat herken ik ook.

[loekie]

Maar… wat maakt dat je goed of slecht omgaat met tegenslagen? Dat is toch eigenlijk ook waar dit topic over gaat. Naar mijn idee is dat toch meer nature dan nurture. De hele gevoelige mensen (noem ze voor mijn part hoogsensitief), hebben die daar meer moeite mee?

Mijn jongste kon al vroeg redelijk goed omgaan met tegenslagen. Mijn oudste helemaal niet, maar heeft het wel behoorlijk goed geleerd. Ik denk dat hij het onder andere geleerd heeft door te zien hoe de jongste ermee omging en door de vele gesprekken met ons. Dus m.i. zeker ook nurture. Al denk ik ook dat 'nurture' minder kans heeft als een kind zich niet veilig en/of geaccepteerd voelt.

[loekie]

Dat van die motoriek is in mijn ervaring niet zo belangrijk. Het kan wsch wel helpen, maar het is niet per se nodig.

Dit heb ik in verschillende situaties vooral ervaren bij jongens die een jaar versnelden en in een klas kwamen waar in de pauzes bijna altijd gevoetbald en getafeltennist werd. Ze werden eerst gezien als 'dat kleintje', maar toen bleek dat ze goed (of heel goed) mee konden voetballen en tafeltennissen werden ze snel geaccepteerd in de nieuwe groep.
Voor alle beschermende factoren geldt denk ik dat ze niet per se nodig zijn, maar wel helpend kunnen zijn.

[Bissi]

Als ik loekies sterke observaties en booms aanvulling plaats in het model van Heller:

Persoonlijkheidskenmerken
* relativeringsvermogen
* sterke executieve vaardigheden om aangepast werk te kunnen doen
* motivatie

Persoonskenmerken
* goede grove motoriek voor acceptatie door oudere kinderen
* belangstelling voor lezen, rekenen en schrijven waardoor de voorsprong opvalt op school
* gedachten en behoeften goed kunnen verwoorden
* kunnen filteren van en kunnen afsluiten voor prikkels

Merriedroom, het koppelen van dat rijtje aan een model is op zich interessant, maar er gaat door jouw herindeling een nuance verloren die ik juist fijn vond bij Loekie.

Sommige factoren heb je binnen dit model zid ik ingekort, waardoor ze net een andere toon aanslaan. In Loekie's rijtje stond bijvoorbeeld vroege belangstelling voor lezen en rekenen waardoor de voorsprong vroeg opvalt. Dat is iets anders dan (blijvende) belangstelling voor lezen en rekenen (zoals het er nu staat. Vroege belangstelling voor lezen is nameljk ook gerelateerd aan een veel vroegere ontwikkeling op taalgebied, bijvoorbeeld veel vroeger dan gemiddeld kunnen praten of op hele jonge leeftijd nummerborden van auto's kunnen herkennen en lezen enzovoorts.

Of relativeringsvermogen. Bij Loekie vond ik het onderscheid mooi: eerst bij de ouders, later bij het kind. Juist die verwoording maakt dat het iets is waar ouders mede invloed op kunnen hebben en iets wat een kind op latere leeftijd kan ontwikkelen.

Kun je ook uitleggen wat je het verschil vindt tussen een persoonskenmerk en een persoonlijkheidskenmerk?

[merriedroom]

Zoveel mensen, zoveel wensen. Fijne input Bissi. Ik ben duidelijk van structuren. Zo onthoud en leer ik veel makkelijker. De nuance zit wel in mijn hoofd, maar gaat inderdaad voor een stuk verloren als je een verhaal in schema zet.

Bij interesse in lezen ed. heb ik bewust ‘vroege’ weggelaten. Dit soort subjectieve woorden halen juist kracht weg imo. Dat zie je ook in die kenmerkenlijstjes: wat is vroeg? 2 jaar? Is 5,5 jaar nog vroeg? Terwijl het hier eigenlijk niet per se om gaat. M’n dochter had pas echte leesinteresse in groep 4 en valt nu heel duidelijk op voor school omdat ze dit ook op school toont. Haar creatieve knutseltalent en -inzicht wordt over 15 jaar op school nog niet herkend als cognitief talent. Het gemak van interesse in lezen en rekenen maakt het op elke (school)leeftijd gewoon makkelijker om herkend te worden. Het sterk zijn in spreken werkte juist tegen haar. School dacht dat ze daardoor overschat werd en begonnen haar te ontzien met een negatieve spiraal als gevolg.

De relatie tussen taalontwikkeling en leesinteresse zie ik niet, maar dat komt ook door mijn eigen ervaringen. Een taalontwikkelingsstoornis en liefde voor lezen kan namelijk samen gaan en valt school net zo goed op. M’n zoontje heeft geen TOS maar kan zich moeilijk uitdrukken. Hij heeft een jaar logopedie gehad, maar hij las op E5 niveau toen hij 5 was en leest alles wat los en vast zit en hij snapt heel goed wat hij leest. Het erover vertellen is weer lastiger omdat hij flink moet zoeken naar woorden. Ik zie Loekies punt inderdaad vrij nauw: interesses in schoolse vaardigheden is een beschermende factor. De intelligentie wordt door school veel makkelijker (h)erkend.

Ik ben met je eens dat de volgordelijkheid bij relativeren jammerlijk wegvalt. Hoe de ouders voorleven, praten over school, lastige situaties, leermomenten, hoe ze reageren op tegenslagen, dat is zo sterk. Je ziet dat gedrag soms 1-op-1 terug in de kinderen. Dat zou bij ouders er sterker neergezet kunnen worden.
* Ouders
** voorleven in relativeren, omgaan met leren en tegenslagen

Wat je zegt ‘op latere leeftijd kunnen ontwikkelen’ dat is een persoonlijkheidskenmerk. Gedrag, houding, omgaan met, aanpak.

Een persoonskenmerk is wat je bent, je interesses, uiterlijk, kenmerken om jezelf, je persoon te beschrijven. Je intelligentieniveau, aanleg, competenties, gaves (begaafd zijn) worden gezien als persoonskenmerken. Je wordt ermee geboren.

Dit is overigens lang niet zo zwartwit en valt binnen de nature/nurture discussie. Kun je intelligentie niet ook ontwikkelen/stimuleren? Is je karakter wel echt zo ontwikkelbaar? Je hebt gewoon optimisten en pessimisten en mensen met eeuwig geduld en met een zeer kort lontje.

[Hanneke]

Goed punt, merriedroom en Hanneke. Kunnen omgaan met tegenslagen is zeer zeker ook een “dingetje”. Een heel belangrijke, denk ik. Mensen kunnen inderdaad heel anders uit nare situaties komen. Maar… wat maakt dat je goed of slecht omgaat met tegenslagen? Dat is toch eigenlijk ook waar dit topic over gaat. Naar mijn idee is dat toch meer nature dan nurture. De hele gevoelige mensen (noem ze voor mijn part hoogsensitief), hebben die daar meer moeite mee?

Ja, veel nature. Maar ook nurture. Wanneer je als ouder vlug in de slachtofferrol kruipt en het lastig vindt je eigen gedrag onder de loep te nemen, dan kun je dit je kind ook niet voorleven .

[loekie]

Bij interesse in lezen ed. heb ik bewust ‘vroege’ weggelaten. Dit soort subjectieve woorden halen juist kracht weg imo.

Ik had 'vroege' erbij gezet omdat het ging om beschermende factoren die maken dat een kind minder snel uitvalt op de basisschool. Een kind dat opvallend vroeger belangstelling heeft voor lezen en rekenen dan andere kinderen valt op de basisschool sneller op, waardoor de kans groter is dat de leerstof (en de aanpak) wordt afgestemd op de cognitieve mogelijkheden. Slimme kinderen die die belangstelling later krijgen worden door leerkrachten soms minder snel herkend en lopen daardoor meer risico dat hun begaafdheid niet onderkend wordt.

[Halve mandarijn]

Dan zou ik ook zeggen een broer of zus die hb is, en gezien is, ook een beschermende factor kan zijn.

Tenminste, dat lijkt bij mijn dochter het geval. Dochter is een meester in zich aanpassen en doet op school alsof ze dom is. Doordat broer opvalt op door zijn ontwikkelingsvoorsprong lijken ze bij dochter verder te kijken op school dan alleen haar oenige, maar sociale gedrag. Ze wordt veel intensiever geobserveerd en signalen van hb worden daardoor opgepakt.
Ik denk dat als er bij haar broer geen sprake was van een overduidelijke cognitieve voorsprong, niemand iets bij dochter had vermoed.

[Bissi]

Het mooie aan jouw lijstje, Loekie, vind ik ook dat het gebaseerd is op jouw jarenlange ervaringen op je werk en op het forum. Dat zorgt er m.i. voor dat het elementen zijn die jouw als een soort patroon regelmatig opvielen.
Op al die onderdelen zijn er vast ook voorbeelden te vinden van individuele kinderen bij wie het niet als beschermende factor hielp, maar dat hoeft ook niet. Toch is er bij mij veel herkenning.

Bij interesse in lezen ed. heb ik bewust ‘vroege’ weggelaten. Dit soort subjectieve woorden halen juist kracht weg imo.

Ik had 'vroege' erbij gezet omdat het ging om beschermende factoren die maken dat een kind minder snel uitvalt op de basisschool. Een kind dat opvallend vroeger belangstelling heeft voor lezen en rekenen dan andere kinderen valt op de basisschool sneller op, waardoor de kans groter is dat de leerstof (en de aanpak) wordt afgestemd op de cognitieve mogelijkheden. Slimme kinderen die die belangstelling later krijgen worden door leerkrachten soms minder snel herkend en lopen daardoor meer risico dat hun begaafdheid niet onderkend wordt.

[Paula]

Dat van die motoriek is in mijn ervaring niet zo belangrijk. Het kan wsch wel helpen, maar het is niet per se nodig.

Dit heb ik in verschillende situaties vooral ervaren bij jongens die een jaar versnelden en in een klas kwamen waar in de pauzes bijna altijd gevoetbald en getafeltennist werd. Ze werden eerst gezien als 'dat kleintje', maar toen bleek dat ze goed (of heel goed) mee konden voetballen en tafeltennissen werden ze snel geaccepteerd in de nieuwe groep.
Voor alle beschermende factoren geldt denk ik dat ze niet per se nodig zijn, maar wel helpend kunnen zijn.

Wij hebben hetzelfde ervaren.

[merriedroom]

Hier is de grove motoriek eerder onder gemiddeld en zelfs even zwak geweest voordat we met fysio begonnen. Maar hij heeft een hoog schattigheidsgehalte en wordt als een attractie gezien. Anderen vinden het prachtig hem in de groep te hebben en hij vindt die aandacht erg leuk. Schattig zijn is misschien ook wel een beschermende factor. De juffen lopen ook allemaal met hem weg.